वास्तु अनुसार तारे होटलका वास्तु र रङ्ग कस्तो राख्ने ? – डा. सुवेदी

– डा. राजकुमार सुवेदी

रेष्टुरेन्ट अन्तर्गत कफि घर, चिया, फास्टफुड केन्द्र र अल्पहार गृह आदिलाई लिन सकिन्छ । यसैगरी अतिथि घर, अतिथि भोजन गृह, ढावालाई रेष्टुरेन्टमा मिलाउन सकिन्छ । वास्तवमा खाजा एवं भोजन गृह यस्तो स्थान हो, जहाँबाट ग्राहकलाई खाने पिउने सामग्री व्यक्तिको रुचि र इच्छानुसार शीघ्रता एवं उचित मुल्यमा सरल प्रकारले उपलब्ध गराइन्छ ।

ग्राहकहरुलाई असुविधा नहोस् साथै व्यर्थ प्रतिक्षा गर्न नपरोस् भन्ने कुराको ध्यान होटेल एवं रेष्टुरेन्ट व्यवसायमा दिइन्छ । यस्ता ठाउँमा व्यक्तिहरु आफ्नो व्यापार प्रवर्धन गर्ने उद्देश्यले, मनोरञ्जनको हिसावले र सामाजिक विवाहादि उत्सवका निमित्त एकत्रित हुने गर्दछन् ।

वास्तु विचारः  होटेललाई विभिन्न पाँच भागमा विभाजन गरिन्छ ।

१) स्वागत कक्ष

२) लबी एवं प्रतिक्षा कक्ष

३) नगद काउन्टर

४) ग्राहकका लागि बस्ने व्यवस्था

५) ग्राहकका लागि खानेकुरा उत्पादन कक्ष

वास्तु शास्त्र अनुसार विचार गर्नु पर्ने कुरा के छ भने स्वागत कोठा पूर्व दिशा या उत्तर-पूर्व दिशा तर्फ धनात्मक उर्जा क्षेत्रमा बनाउनु पर्दछ । प्रतिक्षा कक्ष एवं लबी (अगाडीको खाली ठाउँ) बनाउँदा पूर्व या इशान कोणमा बनाउनु पर्दछ । नगद नारायण प्राप्त गर्ने कक्ष निर्माण गर्दा उत्तर दिशा तर पूर्व मुख फर्काएर या पूर्व दिशा तर उत्तर मुख फर्काएर बनाउनु पर्दछ । नगद काउन्टरको मुख दक्षिण दिशा बर्जित छ ।

खाद्यान्न सेवा कक्ष एवं भोजन वितरण कक्षको झ्याल या मुख दक्षिण दिशा या उत्तर–पश्चिम दिशा (वायव्य कोण) मै राख्नु पर्दछ । ग्राहक आउने वित्तिकै वस्ने व्यवस्था पश्चिम या उत्तर–पश्चिम दिशामा गर्नु पर्दछ । रेष्टुरेन्टको प्रवेशद्वार धनात्मक उर्जा क्षेत्रमा हुनु पर्दछ भने बहिर्गमनद्वारा ऋणात्मक उर्जा क्षेत्रमा हुनु शुभ मानिन्छ । झ्याल ढोका धनात्मक उर्जा क्षेत्रमा अधिक राख्नु पर्दछ । यदि ऋणात्मक उर्जा क्षेत्रमा झ्याल, ढोका बनाउनै पर्ने आवश्यक परेमा धनात्मक उर्जा क्षेत्रको ढोका देखि ५० देखि ६० प्रतिशत भन्दा अधिक नहोस् ।

ग्राहकहरु बस्ने, आराम गर्ने र भोजन गर्ने कक्षमा मधुरो उज्यालो र मन्द संगितको व्यवस्था हुनु पर्दछ । होटेल व्यवसायको स्थानलाई कहिलै पनि गाढा खैरो, कालो या गाढा रङ्गले रङ्ग्याउनु हुँदैन साथै भुई र भित्ताहरुलाई कालो, निलो एवं खैरो रङ्ग लगाउनु हुँदैन । यदि होटेलमा मदिरा विक्रि कक्ष या मदिरा सेवन कक्ष राखिन्छ भने दक्षिण–पश्चिम दिशामा राख्नुपर्दछ ।

उत्तर–पूर्व दिशा (ईशान कोण) मा मदिरा पान कक्ष बनाएमा देवताको अपमान हुनाको साथै वास्तु दोषले व्यापारमा गिरावट आउँछ । होटलमा वेसमेन्ट या भू–गर्भ तलामा प्रदर्शनी, विचार गोष्ठी र सांस्कृतिक कार्यक्रमका लागि उपयोग गर्नु पर्दछ । भू–गर्भ तलामा खाना पकाउन र खान वर्जित छ । भूखण्ड नियमित आकारको, वर्गाकार, आयताकार या अष्टभूजाकार हुनु आवश्यक छ ।

दक्षिण या पश्चिमको समकोण हुनुपर्दछ । उत्तर या पूर्व दिशाको सडक होटेलको लागि शुभ मानिन्छ । दक्षिण दिशाको सडक यदि उच्च भएमा शुभ हुन्छ । भू–खण्डको ढलान उत्तर–पूर्व दिशामा हुनु शुभ हून्छ । होटलको नजिकै मूर्दा घाट, झुपडि, सुकुम्वासि वस्ति, मन्दिर, कसाई घर, विद्युत गृहादि भएमा अशुभ मानिन्छ ।

होटल व्यवासायको जमिन नगर देखि शहर देखि धेरै टाढा हुनुहँदैन जसले गर्दा सजिलै पुग्न सकिँदैन । प्रवेश भने धनात्मक उर्जा क्षेत्र र वहिर्गमन मार्ग ऋणात्मक उर्जा क्षेत्रमा हुनुपर्दछ । होटेलको प्रवेशद्वार बनाउँदा उत्तर, पूर्व या उत्तर पूर्व, दिशामा धनात्मक उर्जा क्षेत्र छनोट  गर्नुपर्दछ । दक्षिण, दक्षिण पूर्व (आग्नेय कोण) अथवा दक्षिण पश्चिम (नैऋत्य कोण) बाट प्रवेश बर्जित एवं त्याज्य छ ।

ध्यान रहोस्, यदि होटलमा प्रवेश द्वार ऋणात्मक उर्जा क्षेत्रमा बनाइयो भने होटलमा अपराधिक गतिविधि बढ्न गई व्यवासायको वदनामी हुन्छ । पानी एवं जलस्रोत उत्तर या पूर्व दिशामै बनाउनु पर्दछ । होटेल भूखण्डको मापन आयादिक गणना, तिथि, बार, नक्षत्र, योग, करण  र लग्नायुको विचार गरि मुहुर्त निर्धारण गर्नु पर्दछ । यस्तो गणना गर्दा प्रतिष्ठानको स्वामि या होटेल जुन व्यत्तिको हो सोही व्यत्तिको जन्म एवं नामबाट विचार गर्नु उपयुक्त हुन्छ ।

भगवानको उत्तर पूर्व भागमा आधिकारीक क्षेत्र रिक्त राख्नु पर्दछ तथा दक्षिण पश्चिम दिशामा सघन निर्माण गरी गह्रुँगो बनाउनु पर्दछ । भवनको सबैभन्दा उच्च भाग दक्षिण–पश्चिम दिशा र निचो भाग उत्तर पूर्व हुनु श्रेष्ठ मानिन्छ । होटलमा स्वागत कक्ष उत्तर पूर्व या उत्तर पश्चिम दिशामा प्रवेशद्वारको नजिकै धनात्मक उर्जा क्षेत्रमा बनाउनु पर्दछ । स्वागत गर्ने कर्मचारीको मुख दक्षिण दिशामा हुनुपर्दछ । प्रतिक्षा कक्ष उत्तर पूर्व दिशामा, प्रवेशद्वार र स्वागत कक्ष सँगै बनाउनु पर्दछ ।

कफि सप दक्षिण या पश्चिममा बनाउनु पर्दछ । व्यापारिक गतिविधि क्षेत्र, पसल, वैंक, व्यूटीपार्लर, मुद्रा परिवर्तन या पर्यटन सेवा आदि दक्षिण दिशामा बनाउनु पर्दछ ।

होटलको रङ्ग विचार

वास्तुशास्त्रमा होटलको सजावट एवं रङले हाम्रो मनमा प्रभाव पर्दछ भन्ने विषयमा चर्चा भएको पाइन्छ । ऋषि, ज्योतिषी एवं वास्तुशास्त्रीहरुले मनका भावलाई रसमा वर्गिकरण गरी विभिन्न रङसंग सम्बन्ध जोडिएको पाइन्छ । होटलको उच्च सजावटकालागि विभिन्न प्रकारका रङ आवश्यक हुन्छ । सूर्यको प्रकाशमा सात रङ मिसिएको हुन्छ । प्रकाशको परावर्तनसँगसँगै त्यहा भएका विभिन्न एवं विशिष्ट रङ किरणद्वारा वातावरणमा फैलिएको हुन्छ ।

यस्ता रङ र तरंगले हाम्रो मानसिक स्थितिलाई विशेष प्रभाव पार्ने गर्छ । रङ शास्त्रीहरुले भनेका छन् , रातो एवं केशरी जस्तो पहेंलो रङले हाम्रो मनमा उत्तेजना पैदा गर्दछ । सामान्य महेंलो छिरविरे रङले उत्साह एवं उल्लास बढाउँछ । निलो वा हल्का खैरो रङले हाम्रो मनमा शान्ति र प्रशन्नता पैदा गर्दछ । कालो रङले शोक र निराशा पैदा गर्दछ ।

अव होटलमा कुन रङ कहाँ लगाउने भन्ने विषयमा चर्चा गरिन्छ – भोजन वनाउने तथा खाना खाने कक्षमा, खेल सम्बन्धि कक्षमा, दिनमा वस्ने कक्षमा एवं वैठक कोठामा रातो रङ लगाउनु पर्दछ । होटलको शयन कक्ष लवी एवं मानसिक (मनोरञ्जन) कक्षमा गुलावी रङ लगाउनु पर्दछ । त्यसले गर्दा होटलका पाहुनाहरुलाई सदैव आनन्दको अनुभूति प्राप्त हुन्छ । भोजन कक्ष, अध्ययन कक्ष, भगवान कक्ष आदिमा पहेंलो, रातो र मिश्रीत रङ लगाउनु पर्दछ ।

यसबाट ग्राहकको मनमा उमङ्ग, उत्साह एवं हर्ष बढ्न जान्छ । होटलको प्यासेज वा वाहिरी पर्खालमा सेतो वा हल्का पहेंलो वा हल्का निलो रङ लगाउनु राम्रो हुन्छ । यसले गर्दा उत्साह एवं मनोवल बढ्न गई राम्रोसँग कार्य सम्पादन हुन्छ । पाहुनाले पत्रिका पढ्ने ठाउँ, आगन्तुक बस्ने कक्ष र शयन कक्षमा हल्का पहेँलो रङ लगाउनु पर्दछ । पहेँलो रङ प्रशन्नता र शान्ति दुवै प्रदान गर्ने रङ हो । होटलको दक्षिणतर्फको शयन कक्ष, पूजा घरको वाहिरी वाल, धेरै चलखेल गर्ने खालको कोठामा गाढा निलो रङ लगाउनु पर्दछ ।

यसको प्रभावले पाहुनाहरुले तनावबाट शीघ्र मुक्ति प्राप्त गर्न सक्दछन् । शयन कक्ष एवं होटलको प्रवेश द्वारमा जामुनी रङ लगाउनु पर्दछ । यस रङको शक्तिले आत्माविश्वास बढाउने र मानसिक तनावबाट मुक्तिदिने हुन्छ । त्यसैगरी पाहुनाहरुको खाना बन्ने कक्ष, स्नान कक्ष, र दिनमा धेरै प्रयोग हुने कक्षा आदिमा हरियो रङ वा हल्का निलो रङ लगाउनु पर्दछ । यस्तो रङका प्रभावले मनमा आशा, हर्ष, उल्लास, परस्पर स्नेह, सौहार्दभाव एवं सुख सन्तोष प्राप्त हुन्छ । रङको मुष्य जिवनमा निकै ठूलो एवं विशिष्ट योगदान छ ।

विभिन्न ग्रहका दुष्प्रभाव तथा व्यापार व्यवसायमा समस्या हटाउन रङको महत्वपूर्ण भूमिका रहेको हुन्छ । होटलमा रहेका पाहुनाहरु शीघ्र स्वास्थ्यलाभ गर्न र होटलको उन्नतीकालागि समेत रङको र वास्तुको महत्वपुर्ण भूमिका रहेको हुन्छ । होटलको प्रवेश मार्गमा वृक्ष, खम्बा, कुवा, नलकुव, सेफ्टीट्याङकी, दुषित हावा निस्कने पाइप आदि हुनुहुँदैन र होटलको मुख्य प्रवेश मार्गका भित्ताहरुमा कालो रङ लगाउनु हुदैन । यस्ता वास्तु सम्बन्धी नियम पालना गर्नाले होटलमा धनात्मक उर्जा उत्पन्न भई पाहुनाहरुमा सुख शान्ति मिल्दछ ।

सवै प्रकारका बाधक तत्व निवारणार्थ मुख्य भवनको उचाई अधिक हुनु पर्दछ । ढोका एवं गेट राख्दा वास्तु नियम पालना गरी राख्नु पर्दछ । उत्तर वा पूर्व दिशा तर्फ होटलको मुख्य गेट राख्नु उपयुक्त हुन्छ । गेट वा ढोकामा रातो वा पहेंलो रङ लगाउनु पर्दछ । कालो र खैरो रङ गेटमा कहिल्यै लगाउनु हुँदैन ।